Çalışanların sağlık ve güvenli ortamda çalışmaları hem çalışanlarım hem de iş yerlerinin menfaatinedir. Sağlık ve güvenli iş ortamlarının nasıl olması gerektiğine ilişkin standartlar ise çeşitli kanun ve mevzuatlarla belirlenmiştir. İşletmelerin söz konusu kanun, yönetmelik ve mevzuatlara uyumlu çalışması kanuni sıkıntıların yaşanmasını önlemesinin yanı sıra işletmelerin istikrarı, rekabet gücü, çalışanların sağlığı ve iş güvenliği açısından gereklidir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş mevzuata uygun fiziki ve tıbbi donanıma sahip, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı sağlayan kurumlardır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanuna göre yapılan tanımlama aşağıdaki gibidir;
Ortak sağlık ve güvenlik birimi; Kamu kurum ve kuruşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan Bakanlıkça (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) yetkilendirilen birimi
OSGB´lerin kurulabilmesi ve hizmet verebilmesi için istihdan etmesi gereken çalışanlar kimlerdir?
- En az bir işyeri hekimi (iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekim)
- En az bir iş güvenliği uzmanı ( iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip çalışanlar)
-En az bir diğer sağlık personeli (25/02/1954 tarih 6283 sayılı Hemşirelik Kanununa göre hemşirelik yapmaya yetkili yapmaya yetkili, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş, işyeri hemşireliğine sahip hemşire/ sağlık memuru)
*Söz konusu çalışanlar birden fazla OSGB´de görev alamaz.
OSGB HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ NEDİR?
Avrupa Birliği´ne girebilmek amacıyla imzalanan sözleşmeler sonucu 2013 yılında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılmıştır. Ayrıca bu kanuna bağlı çok sayıda da yönetmelikler çıkmıştır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun amacı iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut şartların iyileştirilmesi ve bu konularda işveren ve çalışanların görev, yetki ve sorumlulukların düzenlenmesidir. Kanunun kapsamı kamu ve özel sektördeki tüm işlere, işyerlerine, işverenlere ve işyerinde çalşan çırak ve stajyerler dahil tüm çalışanlara uygulanmaktadır.
İş Sağlığı ve Güvenliğine ilişkin kanunlar;
-4857 sayılı İş Kanunu,
-5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu,
-6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
-5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu şeklindedir.
OSGB GÖREV VE SORUMLULUKLARI NELERDİR?
-İşyeri sağlık koşulları ve güvenlik riskleri konularında risk değerlendirmeleri yaparak, tüm çalışanların karşılaşabileceği riskleri tespit etmek suretiyle riskleri azaltmaya yönelik işverene öneride bulunmak, onaya sunmak,
-İş Güvenliği mevzuatına göre işverenler çalışanlarını işyerlerinde bulunan/kullanılann maddelerin zararlı etkilerinden ve çalışma koşullarına ilişkin tehlikelerden korumakla zorunludur. Bu amaçla da işyeri ortam ölçümleri (termal, aydınlatma, gürültü, nem, kullanılan/bulundurulan maddelere ilişkin kontrol ve ölçümler) yaptırılması
-İşyerinde yapılacak ergonomik düzenlemeler ile çalışma koşıllarını iyileştirmek ve çalışanların sağlıklarını korumak için gerekli gözetimleri yapmak (yapılan işlere göre belirlenen periyotlarla çalışanların sağlık taramalarını/gerekli sağlık muayenelerini yapmak ve saha ile teçhizat gözetimi) yapmak ve rapor düzenlemek
-Yönetim ve çalışanlara belirli periyodik aralıklarla anketler hazırlanarak işyeri tehlikelerinin tespitinde çalışanların fikirlerinin dahil edilmesi suretiyle iş sağlığı ve güvenliği açısından personel memnuniyetlerinin belirlenmesi
-İşyerlerinde acil müdahale gerektirecek kaza, yangın, patlama vb durumlar için acil durum planları hazırlamak, acil durum ekipleri belirlemek ve acil durum tatbikatları gerçekleştirmek
-İş sağlığı ve güvenliği ile çevresel bilinç konularında çalışanlara faaliyet gösterdikleri iş kolunda gerekli eğitimleri vermek ve eğitim planlamaları yaparak işveren onayına sunmak
-İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının eğitimlerinin verilmesi ve bu kişilerin çalışmalarının denetlenmesi,
-İşyerine ilişkin bilgilerin (işyeri faaliyeti, muayene sonuçları, hastalık kayıtları vb) gizli tutulması ve kayıtların dosyalanarak işyerinde muhafazası
-Yıl içerisinde gerçekleştirilen İş Sağlığı ve güvenliği için yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların sonuçlarına ilişkin Yıllık Değerlendirme raporu hazırlanması
OSGB HİZMETLERİ NELERDİR?
Yukarıda anlatılan görev ve sorumlulukları başlıklarla maddeler haline getirecek olursak Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi olarak faaliyet gösteren firmaların sunduğu hizmetler aşağıdaki gibidir;
- Rehberlik: İş yeri sağlık ve güvenliği ile ilgili mevcut çalışma koşulları ve koşulların iyileştirimesine yönelik çalışmalar ve tasarımlar yaparak şirketleri bilgilendirmek ve ilgili mevzuatlara uyumlu hale getirilebilmesi için gerekliliklere ilişkin rehberlik etmek
- Risk Değerlendirmesi: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa dayanılarak hazırlanan "İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik´e göre, işyerlerinde meydana gelebilecek acil durumların belirlenmesi, önleyici/sınırlandırıcı önlemlerin alınması, görevli personellerin ve acil durum yöntemlerinin oluşturulması gerekmektedir. Bunun sonucu işyeri sağlık ve güvenlik koşullarına ilişkin risklerin değerlendirmelerini yapmak ve acil durum eylem planlarını oluşturmak
- Gözetim: Mevcut çalışma ortamının gözetiminin yapılarak iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olmasını sağlamak ayrıca iş sağlığı kapmasında çalışanların planlı aralıklarla sağlık gözetiminin yapılması (sağlık gözetimi kapsamında işe giriş/periyodik muayene formlarının doldurulması ve dosyalanması; yemekhane/kantin/duş/WC denetimleri yapılması; Özel hasta gruplarının takibinin yapılması)
- İlgili birimlerle işbirliği: Hizmet verdikleri şirketlerde işyeri hekimleri ile iş kazaları ve meslek hastalıklarına yönelik değerlendirmeler yapmak ve yapılan tüm değerlendirmeleri şirketin yöneticileri ile paylaşmak
-Eğitim, bilgilendirme ve kayıt: Çalışanların mevzuata göre faaliyet gösterdikleri sektöre uygun temel iş sağlığı ve güvenliği, iş ekipmanlarının kullanımı ve güvenliği, kimyasal eğitimleri, acil durumlar ve oluşabilecek yangınlara ilişkin eğitimler alması gerektiğinden çalışanların yıl içerisinde alması gereken eğitimlere ilişkin planlama yaparak, eğitimleri almalarının sağlanması; işyeri ve çalışanlarla ilgili tüm bilgilerin kaydınının tutulması ve gerekli bilgilendirmelerin yapılması
OSGB FAYDALARI NELERDİR?
- İşverenin oluşabilecek kazalar için gerekli tedbirleri alabilmesini sağlar
- Çalışanlar aldıkları eğitimlerle daha bilinçli olacağından riskli davranışlaran kaçınırlar ve kazalar azalır
- Güvenli çalışma ortamı ve sağlanabildiği için iş kesintisi olmaz ve verimlilik artar
- OSGB, iş sağlığı ve güvenliği konularında mevzuat değişiklerini takip ettiğinden, işverenlerin mevzuat değişiklerinini takip zorunluluğu kalmaz.
OSGB´DEN KİMLER HİZMET ALABİLMEKTEDİR?
Sigortalı çalışanı bulunan tüm işyerleri 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği yasası ve yönetmeliklerde belirtilen iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmekle zorunludur. İlgili yönetmelikten kaynaklanan bu zorunluluk nedeniyle, işverenler işyerinde bu konuda kendi personelini çalıştırabileceği gibi, dışarıdan anlaşacakları ve SGK´sını yatırdıkları işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ile anlaşabilir ya da Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş OSGB´lerden hizmet alabilirler
OSGB HİZMETİ ALAN İŞYERLERİ NELERE DİKKAT ETMELİDİR?
- İş sağlığı ve Güvenliği hizmetleri alınırken ilgili mevzuat ile zorunlu asgari hizmet süreleri belirlenmiş olup, hizmet süresi işyerinin tehlike sınıfı, çalışan sayısına göre değişmektedir. OSGB´lerden alınan hizmetlerde zorunlu asgari hizmet sürelerine dikkat edilmesi gerekmektedir.
- Çalışılan OSGB´lerin yasal mevzuat gereği hazırlanması gereken yıllık çalışma ve eğitim planları, yıllık değerlendirme raporu, risk değerlendirmesi, acil durum eylem planı, çalışanların işe giriş periyodik muayeneleri, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitimleri için gerekli çalışmaları yapması; kayıtlarını tutması gerekmektedir. Aksi halde müfettişlerin incelemeleri esnasında eksik belge olması durumunda idari para cezaları ve kaza durumlarında işyerinin asli kusurlu sayılması sonuçları ortaya çıkabilmektedir. Bu neden OSGB´lerin verimliliğine dikkat edilmelidir
- İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının periyodik teknik kontroller, gerekli donanım seçimi ve temini, sağlık tetkikleri için uygun laboratuvar seçimi, mesleki yeterlilik belgelerinin tamamlanması gibi konularda yönlendirme yapması yani danışmanlık hizmeti de vermesi önemlidir.
- OSGB´nin teknolojik donanımının iyi olması ve ekibinin tecrübeli olması şirketlerin sağladığı faydayı artıracaktır.
- Çalışılan OSGB´lerin iş takibi yapıyor olması yani eksiklikler ile ilgili takiplerini iyi yapması ve işyeri yöneticilerini bu konularda bilgilendirmes ve iş ciddiyeti önemlidir.
Sağlık Taraması Kapsamında Neler Yapılmaktadır?
İşyeri hekimleri işe giriş ve periyodik sağlık muayeneleri için gerekli laboratuvar tetkikleri, radyolojik muayeneler ve prtör muayenelerini yaptırırlar ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve işyerinin hijyen şartlarını sürekli izleyerek denetlerler. Yapılan işin niteliğine göre belirlenen periyotlarda laboratuvar testleri ve fizyolojik ölçümler yaptırılır. Ölçüm ve test sonuçlarına göre işçilerin işe uygunları belgelerler.
*Portör muayenesi; Gıda ile ilişkili işlerde çalışanların gıda yoluyla bulaşabilecek hastakları taşıyıp taşımadıklarını tespite yönelik laboratuvar tetkikleridir.
İşe giriş esnasında yapılan işe giriş muayeneleri ile işin niteliğine göre gerekli tesşet (akciğer filmi, solunum testi, işitme testi, kan sayımı, idrar tahlili vb) yapılarak kişilerin işe uygunluğı belgelenmektedir.
Periyodik sağlık taramalarında ise akciğer grafikleri, göz ve işitme taramaları ve çeşitli tıbbi laboratuvar tetkikleri yaptırılarak, periyodik bu tetkikler neticesinde çalışanların işyeri ortamının olumsuz etkileri sonunu oluşabilecek sağlık sorunlarının erken tespiti mümkün olabilmektedir. Bunun sonucunda çalışan sağlığı ve iş kayıpları en aza indirilebilmektedir
Sağlık & Güvenlik Planı Nedir?
Yapılan işe lişkin olası sağlık ve güvenlik risklerinin değerlendirilerek, alınacak tedbirlerin belirlenmesi, organizasyon yapısının oluşturulması, çalışma yöntemlerinini belirlenmesi ve bunları uygulayacak personellerin tespiti için işveren veya sorumlusu tarafından hazırlanan/hazırlanması sağlanan plandır.
Planlar hazırlanırken yapılan işin niteliğine göre riskler değerlendirelerek çalışanların sağlık ve güvenliğini korumaya yönelik Sağlık ve Güvenlik Planı/Dokümanı hazırlanmalıdır.
Yıllık Çalışma Planı Neden Hazırlanmalıdır?
Mevzuat gereği hazırlanması gereken yıllık çalışma planları, işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği kapsamındakş tüm faaliyetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesini sağlamaktadır.
İşletmeler periyodik muayeneler, sağlık taramaları, eğitimler, kurul toplantıları, Risk Analizi ve Acil Durum Planı hazırlanması, makine ve ekipmanlarının talimatlarının hazırlanması, patlamadan korunma dokümanı hazırlanması gibi birçok iş güvenliği faaliyetini doğru zamanda yapmalıdır. Bu da işletmelerin planlı ve programlı hareket etmesine gerektirmekte olup, söz konusu faaliyetlere ilişkin zamanlamaların doğru yapılabilmes için yıllık çalışma planı hazırlanmalıdır.